طوق بندان

نگاهي به آيين طوق بندان روز پنجم محرم درشاهرود

شاهرود-مردم شاهرود ساليان درازي است که در روز پنجم ماه محرم به ياد جانفشاني هاي حضرت ابوالفضل العباس (ع) آيين طوق بندان - علم بندان - را با شکوه فراوان برگزار مي کنند.

اين آيين طبق سنتهاي قديمي همه ساله در عصر روز پنجم ماه محرم با به راه افتادن دسته هاي چاووش خواني و سينه زني با حضور انبوه و گسترده عزاداران حسيني شهر و روستاهاي اين شهرستان برگزار مي شود.
مردم شاهرود با برپايي اين آيين مي گويند که اگر درهنگام شهادت علمدار کربلا نبودند که به ياريش بشتابند امروزهمه آماده اند تابه ياد آن روز علم حضرت ابوالفضل العباس (ع) را برافراشته نگاه دارند.
تکيه بازار که به " تکيه زنجيري "معروف و از بزرگترين تکاياي شهر شاهرود است وظيفه جمع آوري طوقها و برگزاري دسته طوق بندان را برعهده دارد .
وقتي چند ساعتي از بامداد روزپنجم محرم گذشت ،معمران تکيه بازار راه مي افتند و چاووشي هاي " اي داد از اين عزا ، بيداد از ا ين عزا، فرياد ما مصيب و دو صد داد از اين عزا "وسپس دو بيت از اشعار محتشم کاشاني " بازاين چه شورش است که درخلق عالم است را ميخوانند.
عاشقان اباعبدالله الحسين (ع) سپس در قالب هياتي بسوي مساجد و تکاياي ديگر به راه مي افتنند و در طول مسير پس از چاووشي خواندن به ذکر مصيبت مي پردازند.
سپس سه قسمت طوق را به ترتيب زبانه ، بدنه و چوب طوقها را روي دو دست گرفته و به راه مي افتند و به اين ترتيب تمامي طوقها را جمع آوري کرده و به نزديکترين تکيه و يا مسجد محل مي برند.
بعدازظهر ،خدام تکيه بازار که در پيشاپيش آنها قسمتهاي مختلف طوقها حمل ميشود با سردادن چاووشي و صلوات ، طوقها را از مسجد آقا ، تکيه هاي شريعت ،گلشن،يزديها،حاج رضا علي ، اخياني ها و تکيه مدرسه قلعه و منبر خانه هاي برخي افراد جمع آوري کرده و درمحله قلعه " ولووا" و در کوچه جنب مسجد "نجفقلي نجفيان ، به هم وصل مي کنند.
" سيد علي اصغر شريعت زاده " محقق و پژوهشگر شاهرودي در کتاب فرهنگ مردم شاهرود آورده است نگهداري هر طوق و حرکت دادن آن به عهده خدام است ، دراين موقع دسته طوق بندان تشکيل مي شود ، عماري ها و طوق ها درجلو ومعمران در پشت سر آنها چاووشي " اي داد از اين عزا "را مي خوانند و سپس دسته معروف به "يا عباس يا عباس "راه مي افتد.
حمل طوقها به ويژه طوقهاي چهار تيغه کار آساني نيست ، چندنفر آدم قوي هيکل بايد هواي طوق را داشته باشند ،هنگام تعويض حمل کننده طوق ،جمعيت همراه صلوات مي فرستند ، چنانچه تازه واردي علاقمند به حمل طوق باشد قبلا نذرش که يک کله قند است بدهد.
دسته در مسير خيابانهاي شهيد صدوقي ادامه پيدا مي کند تابه نزديکي مزار کهنه شهر که مدفن علماي بزرگي چون آيت الله سبزواري است مي رسد سينه زني و نوحه خواني به اج خود مي رسد انگاه طوقها را بصورت خوابيده برروي دوش مي گذارند و "ياعباس ياعباس " گويان به تکيه بازار مي روند.
سوگواران دراين مکان پس از نوحه و مصيبت خواني درحالي که بر سر و سينه خود مي زنند مراسم را خاتمه مي دهند .
شهر شاهرود از حوالي بعدازظهر روز پنجم محرم يکپارچه تعطيل و سياهپوش است و ازدحام جمعيت درمقابل مدرسه قلعه اين شهر وخيابان شهيد صدوقي به گونه اي است که درتمامي خيابانها و کوچه هاي منتهي به محل مراسم مملو از جمعيت مي شود.
چندين هيات عزادار حسيني تا پيش از اجراي "طوق بندان " با اجراي آيين خاص سينه زني و مداحي و درميان ماتم و اندوه عزاداران به انبوه جمعيت حاضر دراين مکان مي پيوندند.
پيش از آغاز مراسم افرادي که نذر و حاجتي دارند پارچه و شالهاي ترمه را به طوقها مي بندند و به هنگام حرکت طوقها در مسير خيابان تا تکيه زنجيري دهها راس گوسفند قرباني مي شود.
سنت عزاداري روز پنجم ماه محرم به ياد جانفشاني هاي حضرت ابوالضل العباس (ع) با فرياد يا عباس يا عباس از گذشته هاي دور در شاهرود مرسوم بوده است

سه شنبه ٢٩ اسفند ١٤٠٢