خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها-مهناز همتی: سنجد یکی از اقلامی است که به‌تازگی کشت آن در شاهرود رونق یافته است چراکه در سنوات گذشته با تبلیغات وسیع پیرامون ارزش غذایی و کاربرد دارویی آن در طب سنتی شاهد اقبال عموم به این محصول هستیم که با توجه به شرایط اقلیمی شهرستان این گیاه تاب‌آوری خوبی در برابر باد، طوفان، خشک‌سالی و آفات دارد و از قدیم نیز در کنار جوی آب و نهرها کشت آن متداول بوده است، در استان سمنان کاشت سنجد بیشتر به حوزه شرق و روستای گلستان شاهرود منتهی می‌شود که سال گذشته نیز جشنواره‌ای پیرامون آن در بسطام برگزار  و استقبال خوبی از آن شد.

از سوی دیگر باید گفت سنجد نماد زایش و یکی از سین‌های هفت‌سین به شمار می‌رود که با توجه به در پیش بودن ایام پایانی سال تقاضا برای خریدوفروش آن در بازار رونق بیشتری یافته است، سنجد شاهرود طرفدارهای بسیاری در بازارهای ایران پیداکرده است و از بسیاری نقاط برای خرید آن به شهرستان مراجعه می‌کنند و همین سبب شد تا با خالی شدن انبارها و افزایش قیمت این محصول مواجه باشیم.

توجه امروز به کشت سنجد اما آن را فراتر از یک سین سفره نوروزی بلکه به یک کلید در تحقق شعار اقتصاد مقاومتی بدل ساخته است برای رصد وضعیت کشت سنجد در شاهرود با محمدرضا قاسمی رئیس جهاد کشاورزی این شهرستان به گفتگو نشستیم.

*کشت سنجد در شاهرود را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

کشت درخت سنجد بااینکه دارای قدمت و پیشینه زیادی در شاهرود است اما نگاه توسعه محور برای افزایش سطح زیر کشت این‌گونه ارزشمند هیچ زمان مطرح نشد چراکه غالباً به‌صورت پراکنده در مسیر انتقال آب و نهرها به‌منظور استفاده از سایه و میوه آن کشت می‌شد ولی در سنوات اخیر کشت آن به‌صورت باغ در شاهرود رونق گرفته و شاهد اضافه شدن سطح زیر کشت باغات هستیم.

با شیب ملایم درزمینهٔ کشت این محصول و توسعه باغات به شرایط بهتر در راستای فروش بیشتر و تبدیل برخی مناطق برای تولید عمده می‌توان دست‌یافت، تأمین نهال‌های مرغوب و باکیفیت، احداث باغات جدید با روش‌های نوین آبیاری در دستور کار جهاد کشاورزی قرار دارد.

*چه میزان درخت سنجد در شاهرود وجود دارد؟

در شرایط فعلی ۴۰ تا ۵۰ هکتار کشت درخت سنجد در شهرستان وجود دارد که بخشی از آن به‌صورت باغات متمرکز در حد چند هکتار سنجد کشت‌شده است و در سال‌های آینده به بهره‌برداری خواهد رسید.

عمدتاً تولید متراکم و به شکل باغ سنجد در بسطام و اطراف روستای گلستان شکل گرفت و در آنجا چند نمونه باغات را می‌توان مشاهده کرد که منحصراً به کشت سنجد اختصاص پیداکرده است.

*درخت سنجد را ازنظر میزان مصرف آب و آفات و بیماری‌ها معرفی کنید؟

سنجد گیاهی است که نیاز آبی بالایی ندارد و نسبت به تنش خشکی هم مقاومت خوبی را از خودش نشان می‌دهد و تاب‌آوری خوبی در این زمینه دارد، در ارتباط با آفات و بیماری‌ها حساسیت خاصی نداشته و به‌راحتی کشت می‌شود تولید نهال سنجد هم با توجه به اقبال خوبی که باغداران از خود نشان دادند در حال انجام است.

مزیتی که سنجد در تولید برخی از اقلام دارویی کاربرد پیدا کرد باعث شد تا محصول درخت سنجد مشتری خوبی داشته باشد و باقیمت نسبتاً خوبی هم توسط فعالان بازار از تولیدکنندگان خریداری شود.

*آیا جهاد برای ترویج کشت زیتون، عناب و سنجد برنامه‌ای در دست اقدام دارد؟

در ارتباط با توسعه باغات، گیاهان کم آب بر به‌عنوان اولویت جهاد کشاورزی تلقی می‌شود، به دلیل محدودیت‌های آبی و اقلیم خشکی که با آن مواجه هستیم و همچنین سایر مؤلفه‌ها و عوامل دخیل در تولید کشت‌های مناسب با اقلیم شهرستان به کشاورزان توصیه می‌کنیم.

به‌عنوان‌مثال زیتون به دلیل حساسیتی که نسبت به دماهای پایین در فصل سرما دارد و دمای کمتر از منهای ۱۸ درجه را نمی‌تواند تحمل کند در توسعه کشت زیتون دچار محدودیت‌هایی هستیم و بیشتر کشت آن در مناطق جنوبی شهرستان توصیه می‌شود و در مناطقی مانند بخش بسطام و قسمت‌های شمالی با اقلیم کوهستانی و سرد، کشت آن توصیه نمی‌شود.

سنجد در اقلیم ما دارای سابقه کشت طولانی و سازگار با شرایط اقلیمی منطقه است اما درباره عناب تجربه چندانی نداریم و در شرایط اقلیمی شهرستان هنوز خیلی درباره آن کار نشده است که آیا سازگاری مناسب را دارد یا خیر.

*سازوکار قیمت‌گذاری محصولاتی نظیر سنجد که در برخی ایام سال مانند نوروز پرطرفدار می‌شوند چگونه است؟

سنجد علاوه بر مصرف به‌صورت خشکبار به دلیل کاربری در برخی از موارد دارویی و تأثیرات طب سنتی از بازار خوبی بهره‌مند است و تاجرها مشتری‌های سنجد منطقه شاهرود هستند ونسبتا بازار مصرف خوبی نیز دارد بنابراین مانند هر محصول دیگری با تغییرات نوسانات قیمت مواجه است.

با توجه به اینکه سنجد محصول راهبردی و استراتژی تلقی نمی‌شود  بنابراین مداخلاتی نیز در ارتباط باقیمت‌گذاری آن صورت نمی‌گیرد و شرایط عرضه، بازار و تقاضا تعیین‌کننده نرخ قیمت‌ها است در بخش دولتی ورود جدی در این زمینه نداریم.

جهاد کشاورزی در محصولاتی که نیاز اساسی کشور به شمار می‌رود مانند گندم، جو، چغندرقند معمولاً در خرید توافقی خرید تضمینی این ارقام مداخله دارد و قیمت‌گذاری سنجد تابع مؤلفه‌هایی از قبیل بازار خارجی عرضه و تقاضا و میزان نیاز داخلی است.

*آیا دلالان در قیمت‌گذاری سنجد اثرگذار هستند؟

دلالان در قیمت‌گذاری سنجد اثر دارند و تعیین قیمت متناسب با شرایط بازار و تقاضایی که برای آن وجود دارد مشخص می‌شود ولی تابع ضوابط و دستورالعمل‌های بخش دولتی نیستند که جهاد کشاورزی برای آن‌ها خرید تضمینی یا توافقی ورود خاصی داشته باشد.

درهرصورت همیشه تولید در بخش کشاورزی اگر با انجام اقدامات کارشناسی و فنی برای تولید و عملیات به زراعی، به نژادی و اقدامات مؤثر که منجر به عملکرد مناسب شود صورت گرفته باشد فروش محصول ازنظر اقتصادی توجیه لازم را خواهد داشت اما بحثی که باید به آن توجه کنیم بالا بردن راندمان تولید و افزایش عملکرد در واحد سطح است.

تولیدکننده خود را متناسب با تقاضا تنظیم می‌کند در سال‌های اخیر تقاضا برای این محصول افزایش پیداکرده و جنبه‌های دارویی و درمانی و کاربرد آن در طب سنتی بیشتر موردتوجه قرارگرفته بنابراین توسعه کشت این محصول نیز با توجه به افزایش تقاضا در حال اتفاق افتادن است.

*احداث باغ سنجد چقدر هزینه دارد؟

بخشی از احداث باغ سنجد تابع آماده‌سازی زمین، تأمین نیازهای زراعی، اجرای شبکه انتقال و آبیاری و تأمین نهال آن است، اگر بخواهیم برآوردی در این زمینه ارائه دهیم به‌شرط آنکه آب و زمین متعلق به بهره‌بردار باشد احداث یک هکتار باغ ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان هزینه دارد.

توسعه کشت سنجد طی دو سه سال اخیر رونق گرفته است و در بسیاری از نقاط کشور اقداماتی برای تحقیقات در این زمینه انجام می‌دهند.

 سنجد صنایع تبدیلی ویژه چندانی ندارد و محصول را بعد از برداشت برای کاربری طب سنتی، دارویی و آسیاب کردن و ترکیب آن با دیگر محصولات استفاده می‌کنند فراوری خاصی ندارد و برای کاربرد دارویی نه در مبدأ بلکه در کارخانه‌های فراوری دارو به‌کاربرده می‌شود.

*برنامه جهاد کشاورزی برای توسعه و کشت این محصول چیست؟

برنامه‌ریزی جهاد کشاورزی بیشتر بر این منوال است که توسعه سنجد در قالب الگوی کشت منطقه تعریف شود و بسیاری از عوامل تأثیرگذار را مدنظر قرار می‌دهند تا برنامه‌ریزی‌ها بر پایه ارقام مناسب با شرایط منطقه باشند، تقاضا برای توسعه کشت سنجد در سال‌های اخیر افزایش پیداکرده و شاهد افزایش سطح این محصول هستیم.

باغات بارور سنجد شهرستان خیلی زیاد نیستند و در سال‌های اخیر روند رو به توسعه کشت را در پیش‌گرفته است بنابراین هنوز به‌عنوان عامل تعیین‌کننده شرایط اقتصادی بازار مطرح نیستند و در سال‌های آینده که باغات جدید به مرحله باروری اقتصادی برسند می‌توان گفت در بحث باغداری منطقه تأثیرگذار هستند ولی در شرایط فعلی تأثیر قابل‌توجهی ندارد.

*بازار هدف سنجد کجاست؟

بازار هدفی از سوی جهاد کشاورزی در شرایط فعلی برای محصول سنجد در نظر گرفته نشده است بیشتر کسانی که در حوزه تولید گیاهی فعال هستند و بحث دارویی آن را دنبال می‌کنند مشتری‌های آن هستند ولی خودبه‌خود متقاضی خرید سنجد در هرجایی که فراوری این محصول انجام شود وجود دارد.

انبارها معمولاً در قطب‌های تولید هستند که اگر ذخیره‌سازی قابل‌توجهی شود بعد از برداشت به بازار هدف عرضه می‌شود با توجه به اینکه محصول خشکی به شمار می‌رود چندین ماه قابلیت نگهداری را در انبارها دارد به‌شرط آنکه شرایط انباز نسبتاً سرد و خشک باشد سنجد قدرت ماندگاری بالایی دارد.

*درباره ارزش‌افزوده‌ای که سنجد می‌تواند داشته باشد توضیح دهید

تقاضا نیاز برای فروش بیشتر را افزون می‌کند و در این شرایط خودبه‌خود با استمرار تقاضا و کمبود عرضه افزایش قیمت طبیعی خواهد بود طی دو سه هفته اخیر افزایش قیمت را در این محصول شاهد هستیم که بیشتر تابع شرایط بازار، عرضه و تقاضا است.

با توجه به اینکه فراوری خاصی روی  محصول سنجد صورت نمی‌گیرد چیزی به نام ارزش‌افزوده نمی‌توان برای آن در نظر گرفت، محصول بعد از برداشت به فعالان این عرصه عرضه می‌شود منتها متناسب باعرضه و تقاضا ممکن است نوساناتی را در این شرایط شاهد باشیم که معمولاً به شرایط بازار بستگی دارد با توجه به اینکه خیلی محصول استراتژیکی نیست از طرف جهاد کشاورزی هم مورد رصد قرارگرفته نمی‌شود.

*آینده محصول سنجد را در شاهرود چه طور می‌بینید؟

برای تولید سنجد از شکل سنتی قبلی به شکل احداث باغات گام برداشتیم وجود باغ چند هکتاری در منطقه گلستان نشان می‌دهد تولید این محصول شرایط خوبی را در منطقه دارد و از سوی دیگر هم توانستند بازارهای هدف تولیدکنندگان را به‌خوبی شناسایی کنند و ارتباط لازم را با فعالان واسطه‌ها برقرار کنند و محصول خوب و راحت به فروش برسد.  

در منطقه گلستان تاجرانی از سمت آذربایجان و تبریز برای خرید محصول سنجد به شاهرود مراجعه می‌کنند و با توجه به اینکه در شرایط تثبیت‌شده‌ای برای فروش آن مواجه هستند بهره‌برداران درزمینهٔ تولید، فعالیت‌های خود را گسترده‌تر می‌کنند