خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- محمدحسین عابدی: اصطلاح «سر، سر است، کلاه کلاه» را می‌توان این روزها در شاهرود به چشم دید. موج مردمی که به خیابان‌های منتهی به میدان مرکزی شاهرود آمده‌اند تا خرید عید کنند، چون سیل مورچگان از این‌سو به آن‌سو موج می‌زنند یکی می‌آید، دیگری می‌رود، یکی می‌ایستد، دیگری می‌دود اما فصل مشترکشان یک‌چیز است ... ترافیک و ازدحام.

این روزها کافی است نگاهی به خیابان‌های مزار، تهران، شهدا، ۲۲ بهمن، امام، فردوسی، 17 شهریور و حومه آن بیندازی تا انواع و اقسام قانون‌شکنی‌ها، سد معابر، ازدحام بی‌مورد، پارک دوبل، توقف بیجا، عدم رعایت حقوق شهروندی و ... را مشاهده کنی، همه‌چیز به قیمت خرید شب عید ... آن‌هم موضوعی که دقیقاً باید بهانه‌ای برای شاد بودنمان باشد نه تلخ‌کامی.

موضوعی که امروز اما به آن مشخصاً پرداخته می‌شود نخست عصبیتی است که از ازدحام مردم پدید می‌آید که آبستن تلخ‌کامی‌های فراوانی است و سپس زیرساخت‌های فرهنگی و شهری در تردد و هدایت خودروها که قطعاً مدیریت آن می‌تواند از بروز برخی مشکلات و ناهنجاری‌ها پیشگیری کند.

عصبانیت محصول مشترک ازدحام

علیرضا معصومی مدرس جامعه‌شناسی دانشگاه در گفتگو با خبرنگار مهر، پیرامون این موضوع معتقد است: ما دو نوع زیر پا گذاشتن قانون داریم، نخست اینکه فرد آگاهانه عملی را انجام می‌دهد و دوم غیرآگاهانه یعنی می‌داند که زیر تابلوی پارک ممنوع نمی‌توان ایستاد اما نمی‌داند که این امر تا چه اندازه می‌تواند نافی حقوق دیگر شهروندان باشد پس درنتیجه پاسخش به معترضان این است که «الآن می‌روم» یا «حال مگر چه شده است»

عصبیت محصول ازدحام است پس شما نباید رفتار منطقی از فردی طلب کنید که در این وضعیت اقتصادی، بیشترین فشارها را متحمل شده و از سوی دیگر ازدحام او را کلافه کرده است وی می‌گوید: ازدحام خرید عید در هیچ جا نکته‌ای منفی نیست اما این قانون‌شکنی و نقض حقوق یکدیگر به‌نوعی عوامل متعددی دارد که پیش از رسیدن به آن‌ها ابتدا باید عوارض منفی نقض حقوق دیگران را نام برد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها عصبیت است، وقتی فرد در ازدحام قرار می‌گیرد آن‌هم با وضعیت نابسامان اقتصادی امروز که ممکن است کارگری در یک روز مجبور به پرداخت ۲۰ روز حقوق کارگری‌اش شود نمی‌توان از او انتظار داشت رفتاری بدون عصبیت صورت دهد پس این فرد مستعد کوچک‌ترین تلنگر است تا فروبریزد و این آغاز بحران است.

معصومی می‌گوید: عصبیت محصول ازدحام است پس شما نباید رفتار منطقی از فردی طلب کنید که در این وضعیت اقتصادی، بیشترین فشارها را متحمل شده و از سوی دیگر ازدحام او را کلافه کرده، مدت مدیدی را باید معطل بماند، مسافتی را پیاده‌روی کند شب دیرهنگام به خانه بازگردد و اگر حقوقش را نیز کسی رعایت نکرده باشد خشم فروخفته‌اش را بر سر زن و بچه‌اش رها سازد لیکن باید مدیران شهری و فرهنگی فکری به حال این وضعیت کنند.

مصادیق عدم رعایت حقوق مردم

این جامعه‌شناس درباره مصادیق عدم رعایت حقوق فردی و اجتماعی می‌گوید: پارک خودروها در مکان‌های نامتعارف، ایجاد ترافیک، ازدحام فیزیکی مردم در مکان خاص، مشاجرات و لفاظی هایی که جنبه نادرستی به خود می‌گیرند، برخورد نادرست در مکالمات، سد معبر چه از سوی افراد چه از سوی کسبه، عدم دسترسی راحت به وسایل نقلیه، عدم رعایت انصاف از سوی برخی کسبه، عدم پرداخت به‌موقع حقوق، مزایا و مطالبات از سوی کارفرمایان و برخی نهادهای دولتی و غیردولتی و ده‌ها مورد دیگر در زمره مواردی هستند که حقوق یک فرد را به‌راحتی پایمال می‌کنند.

معصومی معتقد است: امروز افراد بیش از هرزمانی مستعد رفتارهای نابهنجار هستند برای مثال ویدئویی در فضای مجازی طی چند روز اخیر منتشرشده که یک قتل درست بر سر یک جای پارک رخ می‌دهد مقوله‌ای که اگر آن را ۱۵ سال پیش مشاهده می‌کردیم تعجب و شگفتی همگان را برمی‌انگیخت اما امروز به امری عادی بدل شده است لذا برای راهکار مناسب ابتدا شهرمان را باید از حالت بی‌رنگی و رخوت دربیاوریم استفاده از نور، گل، المان‌ها می‌تواند شادابی ایجاد کند سپس با هنجارشکنان برخورد کرد، بعدازآن باید فرهنگ‌سازی کرد و به مردم مهارت فروخوردن خشم را آموخت و همچنین نشاط اجتماعی را ایجاد کرد و در بعد زیرساختی نیز باید مراکز خرید را از مرکز شهر دور کرد.

ویدئویی در فضای مجازی طی چند روز اخیر منتشرشده که یک قتل درست بر سر یک جای پارک رخ می‌دهد مقوله‌ای که اگر آن را ۱۵ سال پیش مشاهده می‌کردیم تعجب و شگفتی همگان را برمی‌انگیخت وی می‌افزاید: موضوعی که بسیار اهمیت دارد این است که باید تفکر خود واهی به خرد جمعی بدل شود این تفکر که من خودرودارم پس این قطعه از خیابان مال من است امری اشتباه به نظر می‌رسد، نگاه از بالا به پائین در بین برخی افراد باید تغییر کند، فرهنگ همراهی با یکدیگر به بهانه بهترین ایام یعنی نوروز باید ترویج یابد که متأسفانه در این راه هیچ راهکاری از سوی مدیران فرهنگی و شهری دیده نمی‌شود.

رانندگی رویه دوم عدم رعایت حقوق شهروندی

فرهنگ رانندگی از تنها مواردی است که در کشور ما نه با تأکید بر تمدن چند هزارساله نهادینه‌شده و نه با وضع جریمه‌های سنگین لذا دور از انتظار نیست که در همه فصول شاهد چنین تخلفاتی باشیم و حتی دیگر با دیدنشان واژه «تخلف» به ذهنمان خطور نکند؛ حالا شاید دیگر بشود گفت، این‌ها عادات برخی رانندگان‌اند.

اما از بین همه زمان‌ها، روزهای پایانی سال، اوج بروز این عادات غلط محسوب می‌شوند که ترافیک را از حالت عادی خارج و رفت‌وآمد مردم را با مشکل مواجه می‌کنند. با این تفاسیر، نکته جالبی درباره این دوره زمانی وجود دارد و آن این‌که باوجود افزایش تخلفات، گویا جریمه‌ها کاهش می‌یابند. به نظر می‌رسد برخی از مأموران راهنمایی و رانندگی روزهای پایان سال را به همشهریانشان سخت نمی‌گیرند، باشد که در سال جدید، خداوند این بزرگواری‌شان را در امتحانات الهی سال جدید جبران کند!

البته دل‌رحمی این «برخی از مأموران» قابل‌تقدیر است، ولی مثلاً در همین شاهرود خودمان، شاید اگر رانندگان می‌دانستند توقف در ابتدا و انتهای پیچ‌ها ۴۵ هزار تومان جریمه را به دنبال دارد، مسیرهای اصلی شهر از وضعیت کنونی خود رهایی می‌یافتند. توقف غیرمجاز یا به زبان ما، پارک دوبل و مازاد بر آن‌هم از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین تخلفات راهنمایی و رانندگی است که طبق آخرین اعلام، باید ۴۰ هزار تومان، جریمه بر دوش شخص متخلف بگذارد. جریمه عدم رعایت حق تقدم عبور نیز ۳۰ هزار تومان در نظر گرفته‌شده که البته باید دید در عمل تا چه حد رعایت می‌شود.

موارد تخلف زیاد هستند

هرچند موارد مذکور از تخلفات مرسوم و مؤثر در ترافیک محسوب می‌شوند، ولی این موضوع دلیلی برای نادیده گرفتن موارد دیگر نیست. تخلفاتی همچون عبور وسایل نقلیه از پیاده‌رو با جریمه ۳۵ هزارتومانی، استفاده از تلفن همراه یا وسایل ارتباطی مشابه در حین رانندگی با جریمه‌ای معادل ۸۰ هزار تومان و نقص در سیستم روشنایی در شب که ۶۰ هزار تومان جریمه به همراه دارد. از موضوعات مهم دیگری که کمتر به آن‌ها پرداخته‌شده نیز مسئله‌ای به نام «بوق» و کارکردهای بی‌شمار آن است، بعید نیست این قضیه از شدت اهمیت، مورد بی‌توجهی قرارگرفته باشد و شاید با حذف فواید ساختگی پدیده «بوق»، بتوان هدف اولیه و اصیل آن را به خاطر آورد.

در کنار همه تخلفات رانندگان، عدم رعایت قانون توسط عابران پیاده نیز نقش مؤثری در شلوغی خیابان‌ها دارد. عبور از خط عابر پیاده و رعایت مقررات مربوط به چراغ راهنمایی و رانندگی دو مورد از وظایف عابران پیاده محسوب می‌شود که البته فهرست این وظایف چندان هم طولانی نیست که کار عابران را آسان می‌کند. شاید آنچه فرهنگ رانندگی را در شاهرود گاهی دور از دسترس نشان می‌دهد، این موضوع است که هر کس باید از خود شروع کند و دست ما معمولاً در تغییر دیگران بازتر از اصلاح خودمان است.

شهر بی‌روح است / این را می‌دانیم

شهردار شاهرود اما با اذعان به اینکه شهر بی‌روح، بی‌رنگ و بی‌نور است، می‌گوید: بله به این امر اذعان داریم و در سه ماهی که بنده بر مسند شهرداری هستم سعی شده این نقص برطرف شود، من در بدو ورود به شاهرود تعجب می‌کردم که چگونه این شهر خالی از نور و رنگ است و کافی است عقربه‌های ساعت هشت شب را نشان دهند تا شهر تعطیل شود این امر در روحیه مردم اثر منفی دارد.

محسن احمدی می‌گوید: نشاط اجتماعی یکی از فواید زیباسازی شهری است چراکه وقتی جلوه‌های بصری در شهرها دیده شود قطعاً در روحیه مردم تأثیرگذار است و می‌تواند از میزان ناهنجاری‌ها بکاهد در این راستا اما اقدامی که صورت گرفته خرید ۱۵ هزار نهال درختچه تزئینی، ایجاد روشنایی‌های فراوان، خرید بیش از ۲۵ هزار گل سنبل و ... است که امیدواریم بتوانیم در روحیه شهروندان تغییر ایجاد کنیم.

وی تصریح کرد: اما درباره تردد باید گفت شهرداری تعریض پیاده‌رو از میدان جمهوری تا امام خمینی(ره) را در دستور کار دارد چراکه عرض سواره‌رو در این مسیر بسیار زیاد است.

عرض پیاده‌ها رو افزایش می‌یابد

شهردار می‌گوید: در طراحی جدید عرض پیاده‌رو در خیابان ۲۲ بهمن افزایش خواهد یافت و عرض سواره رو کم می‌شود چراکه هم‌اکنون یک مسیر آزاد و عریض برای عبور خودروها تعبیه‌شده درحالی‌که پیاده‌روها بسیار کوچک هستند اما امکان تعبیه مسیر دوچرخه در این مسیر فعلاً محقق نمی‌شود، ما معتقد هستیم باید تغییرات را از همین کارهای کوچک یعنی تعریض پیاده و گل‌کاری انجام داد تا فرهنگ‌سازی به‌تدریج صورت گیرد و سپس به دنبال مسائل بزرگ‌تری مانند روگذر و زیرگذر برای رفع مشکل ترافیک رفت، یک موضوع دیگر اما ساخت پنج پل عابر هوایی است که یکی از آن‌ها در مقابل تأمین اجتماعی در دستور کار قرار دارد این امر نیز قطعاً می‌تواند در تردد ایمن عابران مؤثر باشد و از بروز درگیری‌ها جلوگیری کند.

احمدی اما درباره امکان مسدود کردن خیابان مزار، گفت: این امر نیازمند مطالعات وسیع بر روی محدوده و خیابان‌های اطراف است چراکه بالاخره بار ترافیکی بر روی این خیابان‌ها خواهد افتاد و تا بررسی همه جوانب دست به اجرای طرحی نخواهیم زد که وضعیت از حالت کنونی بدتر شود؛ اما درباره تمرکززدایی طرحی که شهرداری پیشنهاد کرده ایجاد بازارهای هفتگی است که تمرکز از خیابان‌های شلوغ برداشته شود مثلاً شنبه در یک شهرک بازارچه‌ای راه‌اندازی شود، یکشنبه در شهرک مجاور و به همین شکل تا جمعه‌بازار اصلی شهر که در مکان کنونی است این بازارچه‌ها گردش کنند.

وی در پاسخ به سؤالی با موضوع تملک اراضی و اجرای محدوده فلکه مرکزی برای جلوگیری از تمرکز و ترافیک گفت: امروز به دلیل قیمت‌های سرسام‌آوری که املاک و مغازه‌های حدود فلکه جمهوری دارند متأسفانه شهرداری نمی‌تواند پولی بابت تملک دهد اما درصدد هستیم که با رفع نواقص و مشکلات مجموعه تجاری که شهرداری در این محدوده ساخته مغازه‌داران را مجاب کنیم که ملکشان را با مغازه‌های آنجا عوض کنند که دراین‌باره در حال مذاکره هستیم و اگر این امر رخ دهد می‌توانیم شاهد اجرای طرح عظیمی در شاهرود باشیم.

شهردار شاهرود اما راه دیگر کنترل ترافیک را راه‌اندازی سامانه نظارتی حمل‌ونقل می‌داند که برای نخستین بار در استان سمنان در شاهرود راه‌اندازی شده است و می‌گوید: این سامانه امکان بررسی تمام خیابان‌ها و نواحی با دوربین‌های قدرتمند و باکیفیت را می‌دهد که هم‌اکنون این سیستم راه‌اندازی اما برای اعمال قانون حتماً پیشاپیش به مردم اطلاع‌رسانی خواهد شد، اما در کل باید گفت با این سامانه می‌توان از بروز برخی تخلفات آشکار جلوگیری کرد که برای آن هزینه بسیاری نیز پرداخت‌شده و می‌تواند یکی از طرح‌های بسیار ماندگار در مدیریت شهری شاهرود باشد که به‌خصوص در کنترل ترافیک‌های منتهی به پایان سال نقش اساسی ایفا کند.

چه باید کرد؟

باید تمرکز را از خیابان مزار و ۲۲ بهمن برداشت که با خروج ساختمان‌های پزشکان و تعبیه بازارچه‌های خرید در حومه شهر و جانمایی مناسب می‌توان این اقدام را یک‌ساله انجام داد یکی از نکات کلیدی که همیشه در بیان مسائل مطرح می‌شود این است که حال باید چه کرد تا از بروز درگیری‌ها کاست؟ باید ازدحام شب عید را کم کرد تا عیدی شیرین به کام مردم به یادگار بماند. محسن بوجاری کارشناس مدیریت شهری دراین‌باره می‌گوید: باید تمرکز را از خیابان مزار و ۲۲ بهمن برداشت که با خروج ساختمان‌های پزشکان و تعبیه بازارچه‌های خرید در حومه شهر و جانمایی مناسب می‌توان این اقدام را یک‌ساله انجام داد نکته بعد این است که باید پلیس به‌شدت برخورد خود با رانندگانی که قصد ترافیک ایجاد کردن رادارند، بیفزاید که این اراده در شاهرود به بهانه‌هایی مانند مماشات با مردم وجود ندارد.

وی می‌گوید: دیگر اقدام نشاط اجتماعی است مثلاً برگزاری جشنواره‌های خرید در محلات با موسیقی و برنامه‌های جانبی که برای این امر ابتدا باید سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری شاهرود راه‌اندازی شود که اصلاً فاقد این برنامه هستیم! موضوع بعد آموزش حقوق شهروندی است چراکه مردم باید بدانند پارک کردن خودرو در پیاده‌رو جرم است همچنین باید وسایل حمل‌ونقل عمومی را افزایش داد و سپس از مردم خواست که با خودرو بیرون نیایند به نظر می‌رسد با این اقدامات می‌توان از تنش بازار شب عید در شاهرود عبور کرد.

امروز اما چه بسیار هستند صحنه‌های پرخاش مردم به یکدیگر در خرید شب عید؛ آن‌هم عیدی که فلسفه‌اش نوزایی، شادابی و خندیدن است؛ استقبال از سال نو برای ما شاهرودی‌ها چند سالی است که باید همراه با مشقت باشد خانه‌تکانی‌ها تا یک دقیقه به سال‌تحویل، سرگردانی در خیابان‌ها با مشقت فراوان، حضور در ترافیک‌های طولانی، دعوا و درگیری بر سر جای پارک و مواردی ازاین‌دست که سرانجام تنها عایدی‌اش این است که از عید لذت نبریم لذا باید طرحی نو درانداخت تا نوروزمان به واقع روز نو باشد.